Wat kunnen we hiervan leren?

Ik mag graag kijken naar autoriteiten in verlegenheid. Niet uit leedvermaak, maar vanwege mijn diepe belangstelling voor de hoge mens. En zeg ik hoog, dan bedoel ik hoog, een bestuurder of een politicus

Zij verdienen niet alleen ons respect, maar ook onze warme ondersteuning. Zwaar is hun verantwoordelijkheid en talrijk zijn de moeilijke besluiten die ze moeten nemen. Dan kan niet altijd alles goed gaan. Het kan zo maar gebeuren dat een hoog mens een - je zou bijna zeggen: menselijke - fout maakt. Je legt een steeds duurdere metro aan, je hebt een beetje teveel gedeclareerd, je koopt eens een bank, foutjes die u en ik ook zouden kunnen maken.

De pakkans is klein, maar komt de waarheid aan het licht, dan is de hoge mens veel meer de dupe dan wij. In de schijnwerper van de publiciteit, eens warm als de lentezon, wordt betrokkene onbarmhartig geroosterd en gebraden.

Waar is de tijd dat je als gezagdrager gewoon het publiek kon negeren? De tijden zijn verruwd. Ik zag laatst een korrelig NOS-Journaal, decennia oud, waarin een minister zonder een moment zijn stap in te houden een serviele journalist toevoegde: “Mijnheer, u zult begrijpen dat ik voor deze vragen geen tijd heb.”

Wie durft te beweren dat gezag geen gratie heeft?

En wat te denken van de schoonheid van de onversneden leugen? “I’ve never had sex with that woman.”  Dat niveau. Ook voorbij. Men durft niet meer voluit te liegen. Een verlies, voor alle partijen.

Van een even grote schoonheid was het tijdvak dat je als falende autoriteit je positie kon herwinnen met een deemoedig, en plein public uitgesproken “sorry”. De soberheid van vroeger was helaas verdwenen. Rumoer, debat, krantenartikelen, een dreigende hoorzitting, ketelmuziek kortom, maar dan kwam dat moment van de spontane boetedoening: “sorry”. Prachtig.  

Al snel begon dit schuldexhibitionisme het publiek te vervelen. Ook dit bloot moest functioneel zijn, vond men. Kon meneer behalve zijn excuses ook niet zijn ontslag aanbieden?

Ontslag? Pardon, hebben we het over hetzelfde? Weet u dan niet dat wij een heel zware verantwoordelijkheid hebben en dagelijks heel moeilijke beslissingen moeten nemen?

Zo ontstond in de toppen van onze samenleving de leer van het compensabele excuus, door kenners wel het “wegscuus” genoemd. De naakte waarheid werd aangekleed met een hele garderobe van verhullende feiten en meningen. Ik genoot ervan! De complexiteit van de omstandigheden, de onzekerheden in onze globaliserende wereld, de volstrekte uniciteit van het voorgevallene, het onvermoede rattige gedrag van dierbare collega’s, tja, dan kun je niet verwachten dat alles goed gaat, maar desalniettemin “sorry”.

Ach ach, wat een schoonheid. Het kon me niet lang genoeg duren.

Daar stond ik kennelijk alleen in, want deze aanpak sloeg niet aan. En toegegeven, hij is ook wat doorzichtig. Daarom is het maar goed dat de autoriteiten netjes hebben opgelet op school, want opeens was daar de kunstgreep van het schuivende tijdsperspectief. Het begon wat stuntelig met dames en heren die het hadden over hun “voortschrijdend inzicht”, maar toen die transformeerde naar de zinsnede “met de kennis van nu” zat men geramd, overigens “desalniettemin sorry”.

Daar kan een redelijk mens weinig tegenin brengen. Maar zo zie je maar weer, de mens is niet redelijk. Binnen de kortste keren was deze intellectuele pirouette de dijenkletser bij de koffieautomaat en op het voetbalveld. “Met de kennis van nu had ik gisteren niet zoveel moeten zuipen!”

Goede raad was duur. Hoe ontloop je je gerechte straf?

Ik had het kunnen weten, want ik heb een neus voor nieuwe trends, maar ik lette even niet op. U kent me waarschijnlijk niet, maar ik ben een mild en fijnbesnaard mens. Dat is niet altijd zo geweest, althans niet in die mate. Ik kon bijvoorbeeld wel eens kwaad worden als iemand iets stoms deed. Conform de klassenstrijd maakte ik daarbij graag onderscheid tussen ‘gewone’ medewerkers en managers. De laatsten werden niet gespaard. Nadat ik een keer was uitgevaren tegen een leidinggevende die er een potje van had gemaakt, sprak de schuldige opgetogen: “Ik wil je bedanken voor je feedback. Ik kan daar veel van leren.”

Tegen deze onknakbare ontvankelijkheid is geen mens opgewassen. Kritiek en stommiteit, alles was in één klap verdwenen. Wat overbleef was de diepe wens van de voormalige schuldige (of zelfs dat niet eens) om van het gebeurde te leren  en mijn gêne dat ik dat niet had aangevoeld.

Zonder het te weten had ik bij een van de eerste dunne stroompjes gestaan die nu als kolkende rivieren over ons land spoelen. Er wordt niet meer genegeerd, niet meer gelogen, niet meer ge-sorried, nee wij willen leren! 

De leergierigheid is gegoten in de vaste formulering “wat kunnen wij hiervan leren?”. Mimiek en enscenering zijn vormvrij. Het heeft inmiddels geleid tot voorstellingen van wonderbare pracht. Schuld is op voorhand verjaard, herboren zit de leider op zijn praatstoel. Blijheid is zijn valuta, sereniteit zijn pasmunt.   Metro’s, declaraties, banken, als er al iets mis is geweest, dan is het zeker ergens goed voor geweest. We gaan met z’n allen leren hoe het nooit meer zal gebeuren.

Dader en slachtoffer, schuldige en onschuldige, verenigt u. Op naar school.

We verwelkomen dankbaar dit prachtige nieuwe staaltje Bazenbargoens, de straattaal van onze leiders.

Het wachten is nu op bazen die elke beslissing voorzien van een dankwoord aan hen van wie zij zoveel geleerd hebben.

Paul Verburgt