Tijd voor een bevredigingscommissie
Een column met zo’n titel wilt u wel lezen hè? Een bevredigingscommissie? Dat klinkt als een gangbang met een voorzitter.
Ik keek er ook van op toen ik er voor het eerst die naam hoorde. Zou ons poldermodel dan toch minder braaf zijn dat gedacht? Maar nee, hoor. Het bleek een uiterst eerbiedwaardig en effectief comité te zijn dat een eeuw geleden in ons land de schoolstrijd oploste.
Al decennia vochten de confessionelen voor de financiële gelijkstelling van het bijzonder onderwijs aan het openbare onderwijs. De liberalen verzetten zich daar met hand en tand tegen. De tegenstelling leidde tot enorme polarisatie en verstoorde een vruchtbaar bestuur van het land.
Cort van der Linden
De bevredigingscommissie werd in 1913 ingesteld door de liberale premier, Cort van der Linden. Geen commissie van onafhankelijke deskundigen, maar bemand met de leiders van de zeven toenmalige politieke hoofdstromingen. Kijk, dat is lef! Men onderhandelde en dealde en kwam eruit. In de deal zat ook het algemeen kiesrecht waarover ook al jaren werd gestreden. In 1917 was de zaak rond, met wetgeving en al.
Ongetwijfeld werd de compromisbereidheid van de commissie, de regering en het parlement bevorderd door de ongekend wrede wereldoorlog die toen woedde. Daar kun je cynisch over doen, maar men deed het wel!
Huidige vraagstukken
Terug naar onze tijd. Ook onze samenleving wordt al jaren verscheurd door vraagstukken van het kaliber schoolstrijd: de woningmarkt, de arbeidsmarkt en de zorg en in relatie daarmee de staatsuitgaven resp. het belastingstelsel.
Een normaal debat over deze vraagstukken is niet meer mogelijk. Voor- en tegenstanders staan onwrikbaar tegenover elkaar. We horen alleen nog grote woorden, uiteraard op hoge toon uitgesproken.
De tegenstellingen zijn inmiddels obligaat en plat geworden: de zielige zwakke, arme stumpers tegenover de egoïstische, graaiende, rijken. In dat opzicht zijn de traditionele bestuurderspartijen geen haar beter dan de populisten ter linker- en rechterzijde.
Van kwaad tot erger
Ondertussen gaat het van kwaad tot erger. Kon je in rijke tijden je kop nog in het zand steken en het ongerief ‘afkopen’, door de eurocrisis is dat voorbij. Het is oneerlijk en zelfs neerbuigend als een goede minister van financiën als De Jager zegt dat hij acuut geld nodig heeft en dat hij daarom deze zaken laat rusten omdat ze pas op termijn cash opleveren. Hij weet best dat we door steeds niks te doen onvermijdelijk gaan vastlopen.
Mark Rutte
Kortom, als Mark Rutte de werkelijke opvolger van Cort van der Linden wil zijn, dan toont hij hetzelfde staatsmanschap als zijn liberale erflater. Hij koopt zendtijd en legt de bevolking uit dat hij deze drie grote maatschappelijke vraagstukken wil oplossen. Niet door hier en daar een noodverbandje aan te leggen, maar integraal, principieel en in onderlinge samenhang zodat er geruild en gedeald kan worden.
Een nieuwe bevredigingscommissie
Hij stelt een commissie in en nodigt de leiders van de grote partijen uit om mee te doen, zonder voorwaarden vooraf en bereid om pas op te houden als de zaken zijn gedaan. Het uiteindelijke akkoord, dat voor 2013 moet worden gesloten, wordt voorgelegd aan de kiezers, met de volmondige support van de betrokken politieke leiders.
Men richt zich uitsluitend op de woningmarkt, de arbeidsmarkt en de zorg en voor zover ermee verbonden, ook op het belastingstelsel.
Ondertussen regeert het kabinet als een echt minderheidskabinet verder, op de genoemde onderwerpen gedoogd door alle partijen die meedoen aan de commissie. Het kabinet onthoudt zich op zijn beurt van los-vaste ingrepen op de drie onderzoeksterreinen.
Gunstig
Je mag verwachten dat de populistische partijen eerst even zullen meedoen, dan met slaande deuren afhaken en rond de verkiezingen zullen proberen met angstbeelden en halve waarheden de kiezers achter zich te verzamelen. Het zal ze niet helpen. De bevolking weet allang dat de woningmarkt, de arbeidsmarkt en de zorg problemen zijn die opgelost moeten worden.
Laten we het proberen. De tijd is ‘gunstig’, dankzij de eurocrisis.
Paul Verburgt