Schoon genoeg

Respect

Een uitzondering maak ik voor de actie van de schoonmakers, Schoon Genoeg. Klassiek en toch origineel. Dus wel veel petjes en hesjes, maar ook speels en vol verrassingen.

Ik haat de troep die ze maken en ik vind het ‘huisbezoek’ bij bazen van ondernemingen verwerpelijk, maar verder is het klasse.

De schoonmakers hebben een punt. Dan heb ik het niet over het respect dat ze eisen. Ik begrijp die eis wel, maar ik vind het een beetje overdreven.

Bovendien, ik zie vaak een bijna onderdanige beleefdheid naar schoonmakers. ‘Nee hoor, u stoort niet.’ ‘Zal ik eerste even opruimen, zodat u kunt schoonmaken?’

Maar goed, laten we er niet over strijden. Ze willen respect en wie de schoen past, trekke hem aan.

Middeleeuwse enclave

De schoonmaak is sinds jaar en dag een last resort voor de onderkant van de arbeidsmarkt. Wie schoonmaker is, heeft weinig andere mogelijkheden. Het loon is navenant. De arbeidsverhoudingen zijn – ik zoek even een niet al te sarcastisch woord – klassiek.  

Zo’n branche heeft maar een klein duwtje nodig om totaal in het ongerede te raken. Dat duwtje is gegeven. De arbeidsvoorwaarden zijn schandelijk en de prestaties die worden geëist, veelal onhaalbaar. Wie ziek wordt, verliest zijn loon, zo niet zijn baan. Et cetera.

De schoonmaak is een middeleeuwse enclave in onze samenleving. Het verklaart wellicht ook onze geforceerde beleefdheid tegenover schoonmakers: teken van ongemak en vervreemding.

Outsourcing

Hoe is het zover gekomen? Doordat we de schoonmaak hebben uitbesteed, zeggen velen. Het lijdt geen twijfel dat sinds er een schoonmaakmarkt is, de prijzen en dus de lonen zijn gedaald en de prestatie-eisen zijn opgeschroefd.

Je zou kunnen zeggen dat schoonmaak pas een branche is geworden sinds er sprake is van outsourcing. Daarvóór was het een activiteit binnen bedrijven en instellingen, veelvormig, onbeschreven en zich afspelend in de marge van de organisatie. De eigen schoonmakers vormden samen met de kantinejuffrouwen, de huismeesters en de bodes de kleurrijke groep collega’s die de organisatie smeerden en olieden.   

Ik bewaar mooie herinneringen aan ze die overigens met de tijd roser worden.

Daar lijden meer mensen aan. In de politiek wordt er inmiddels voor gepleit dat de overheid een einde maakt aan haar eigen outsourcing en de schoonmakers weer in dienst neemt.

Utopie

Het klinkt sympathiek, maar het is een utopie. Outsourcing beperkt zich niet tot de schoonmaak. Tal van activiteiten zijn uitbesteed en dat draai je niet terug. Ook daar doen zich aberraties voor als bij de schoonmaak. Minder heftig wellicht, maar voor de betrokkenen niet minder vervelend.

Het is niet uit te leggen dat we alleen de schoonmaak zouden ont-outsourcen.

Bovendien moeten we het verleden niet romantiseren. Ook de schoonmaker van vroeger was de onderkant, zij het in eigen huis. Ook daar heb ik tafereeltjes van respectloosheid meegemaakt die hemeltergend waren en over de arbeidsvoorwaarden hoeven we ook niet te pochen. Er was vaak een chronisch personeelgebrek en management en ziekteverzuim streden een ongelijke strijd.

Het was kortom allemaal wellicht wat minder scherp en zichtbaar, maar verre van ideaal en vaak net zo middeleeuws als nu.

Er is maar één oplossing: de lonen omhoog en de prestatiedruk omlaag. Verder, tempering van de hitsigheid op de aanbestedingsmarkt door zelfbeheersing van werkgevers en aanbieders.

En als de overheid dan toch wat wil, kan ze hier het goede voorbeeld geven en ophouden met wat ze altijd doet bij aanbestedingen: alleen maar kiezen op prijs.          

Paul Verburgt