Getergd door de zoveelste winterchaos op het spoor besloot de Tweede Kamer in april 2011 zelf in actie te komen. Een speciale commissie uit haar midden moest maar eens duiken in het onderhoud en de innovatie van de spoorwegen.
Kort geleden heeft die commissie heeft haar eindrapport opgeleverd: 223 pagina’s en 28 aanbevelingen.
Een prestatie, dat mag gezegd worden. Goed leesbaar en dampend van de ijver en betrokkenheid. Constructief ook en geen onaardig gehakketak, hoewel daar soms alle reden voor was (het bleek bijvoorbeeld erg moeilijk om van het ministerie financiële gegevens te krijgen en nog steeds ontbreekt van alles).
Maar toch… Dit is precies wat een Tweede Kamer niet moet doen. En ook niet goed kan.
Bedrijvendokter
Het rapport is een bedrijfskundig onderzoek geworden, vol organisatorische, financiële en technische recepten. Men herschikt, regelt en hakt knopen door. Het spoor moet en zal weer gezond worden.
Maar de Kamer is geen bedrijvendokter. Dat is haar expertise niet en het is haar rol niet.
De rol van de Kamer is controleur en medewetgever en dat blijft ook zo als ze een onderzoek instelt. Uiteraard, niemand kan de Kamer verbieden buiten haar oevers te treden, maar haar effectiviteit en overtuigingskracht kunnen dan wel onder druk komen te staan.
Klassieke sturing
Kijk maar eens hoe de commissie NS en ProRail wil besturen. Klassieker kan bijna niet! Tot in detail moet de minster van alles en nog wat vooraf bindend vastleggen in de concessies waarmee de relatie met NS en ProRail zijn geregeld.
Daarmee maak je van deze bedrijven willoze uitvoeringsorganisaties met een opgejaagde ministeriële president-directeur die elke dag op de nek kan worden gesprongen door een Raad van 150 (vaak per trein reizende) Commissarissen, de Kamer dus.
Met de beste bedoelingen laat de Kamercommissie zien hoe het niet moet. Hoe je een bureaucratie maakt. Of erger, hoe je een bureaucratie verdubbelt.
Ruimte
De organisatie van de spoorwegen is al uitermate complex. Meer nog dan geldgebrek is de onzalige splitsing van het spoorwegbedrijf in een infra- en een vervoersbedrijf oorzaak van de ‘ontsporing’. Tot concurrentie – reden voor die splitsing – is het zo goed als niet gekomen. Wel heeft het geleid tot verheviging van de toch al uiteenlopende dynamiek en focus van beide bedrijfsactiviteiten en tot een niet te stelpen behoefte aan afstemming.
Als die splitsing van Brussel niet opgeheven mag worden, moet de Kamer de zaak niet verergeren door de boel helemaal onbestuurbaar te maken. Dwing de bedrijven tot samenwerken en geef ze de ruimte. En als je dat de huidige leiding niet toevertrouwt, is er maar één oplossing.
Laat verder de Rekenkamer of n’importe welk ander verstandig bureau geregeld onderzoeken of men de zaken een beetje efficiënt, klantgericht en innovatief aanpakt en baseer daarop je wetgeving en beleid.
Bonussen
Tot slot nog een intieme wens: dat ik nooit meer hoef mee te maken dat de minster het ‘verstandig’ vindt als de directies van NS en ProRail bij wanprestatie ‘op eigen initiatief’ van hun bonus afzien. Grrrr!
Paul Verburgt