200 stiekeme machthebbers in Nederland
Vorige week publiceerde De Volkskrant haar jaarlijkse top 200 van informele machthebbers in Nederland. Een lijstje van meest oudere dames en heren die op invloedrijke posities zouden zitten ‘in het netwerk rond de regering, als centrum van de macht’. De redactie heeft zich enorm uitgesloofd met netwerkanalyses, een professor, een buitenlands bureau en vertrouwelijke gesprekken en kijk: zo ziet de informele macht in ons land eruit. ‘De elite’. En dat is geen zuivere koffie, want deze mensen zijn ‘in het algemeen niet democratisch gekozen en worden niet altijd democratisch gecontroleerd’. De ‘schaduwmacht van notabelen’. Suspense!
Ja ja, zo breng je je krant aan de man.
40, 10, 16, 9
Voor mij mogen ze, ik lees het allemaal met groot plezier. Ai, blijkt Wim Kok zomaar veertig plaatsen gedaald te zijn! Heeft ‘ie iets fout gedaan, ik bedoel fouter dan vorig jaar? En die nieuwe man van de Nederlandse Bank? Knot ja. Die zit nog midden in zijn inwerkperiode. Blijkt de hoogste binnenkomer! Uit het niets op 10! Een kanjer dus, ongezien. Hé, daar staat Lubbers, gestegen van 16 naar 9. Dat moet aan Mauro liggen, want als kabinetsinformateur is hij dramatisch mislukt. Ja hoor, ik heb gelijk. Tjeenk Willink, ook afgegaan als informateur, is diep weggezakt. Tja, dan wordt een uitgeprocedeerde asielzoeker node gemist!
Gestaalde kaders of vrije jongens?
Heerlijk leesvoer, maar wat is de boodschap? Is de echte macht een zaak van een paar mensen? Old boys die elkaar in de slagschaduw van de regering de hand boven het hoofd houden en de bal toespelen? Het lijkt wat al te eenvoudig.
Hoe is eigenlijk de relatie tussen deze informele machthebbers en het zogeheten maatschappelijk middenveld. In ons nogal corporatistische bestel is dat middenveld essentieel voor het machtsverkeer tussen overheid en de diverse sectoren van de samenleving. Je zou dus mogen verwachten dat in de top 200 veel gewaarmerkte representanten van het maatschappelijk middenveld zitten. Of niet, dat zou pas nieuws zijn.
Gestaalde kaders van de instituties of vrije jongens van de macht? Dat is de vraag. Mijn vraag, want De Volkskrant houdt het bij de poppetjes. Ik ben dus zelf maar wat gaan vinken.
Om op voorhand kritiek te vermijden heb ik de ‘vervuiling’ uit de lijst gehaald. In de eerste plaats onze wintervaste old boys. Nijpels, Hermans, Veerman, Alders , Kok, Lubbers, dat soort ‘mulitbestuurders’. Je praat over een mannetje of 25. Verder heb ik de lijst ontdaan van circa veertig officials van de staat: leden van de Raad van State, directeuren van overheidsorganisaties als SCP en DNB en hoge ambtenaren. Ik vind niet dat ze op de lijst thuis horen. Hun opdracht is om invloed uit te oefenen. En met uw goedvinden heb ik ook ons kroonprinselijk paar geschrapt.
De rest, de top 135 dus, heb ik met losse hand toegedeeld naar de maatschappelijke sectoren waar ze het grootste deel van hun brood verdienen. Gezondheidszorg, onderwijs, industrie, bank en verzekeringswezen, lagere overheid, etc. Welke functie vervullen ze er? Zitten ze op een prominente positie in een van de talloze advies- en samenwerkingsorganen die in deze sectoren zijn opgetuigd?
Weinig congruentie
Nou, dat valt dus tegen. Er is niet veel congruentie tussen de top 200 en de formele overleginstanties van de sectoren. Los van de gestaalde kaders van belangenclubs als VNONCW (waar is trouwens MKB Nederland?) zie je voornamelijk loslopende bestuurders, burgemeesters, ceo’s en professionals. Soms zijn ze wel lid van hun brancheorganisatie of belangenclub, maar dat oogt meestal als een zetel qualitate qua en niet de rechtvaardiging van hun positie bij de top 200.
Een verrassend beeld. Overheid en sectoren steken vele miljoenen in de organisaties op het maatschappelijk middenveld. Men vergadert zich een slag in de rondte. Geen besluit wordt genomen of uitgevoerd zonder het consent van het middenveld, maar kennelijk zit daar niet de echte macht.
Tenminste, als je De Volkskrant moet geloven. Die geloof ik dus niet.
Niks stiekems
De top 200 is afgezien van een paar ‘mulitbestuurders’ en enkele tientallen overheidsofficials een overzicht van mensen die in hun sector en vaak ook daar buiten een goede reputatie hebben en dus worden ingeschakeld om allerlei klussen te doen. Een bestuur hier, een commissie daar. Ik kan daar slechts waardering voor voelen. Niks vrije jongens, maar maatschappelijk verantwoord functioneren!
Ja maar, zult u zeggen, het kringetje is wel erg klein. Dat is gezichtsbedrog. De Volkskrant recruteerde haar top 200 uit een bestand van 23000 gegadigden. Die tellen we dus ook maar even mee.
Kortom, hoe leuk de top 200 ook wegleest, het sfeertje erom heen als zou hier toch maar eventjes de ‘schaduwmacht van notabelen’ aan het licht zijn gebracht, is flauwekul. Zelfs als je alleen zou concentreren op het handjevol old boys. Die zijn zo BN, dat ze niks stiekems meer kunnen doen. Helaas, zou ik bijna zeggen.
Paul Verburgt